ლარი გაუფასურების პიკზე: 1 აშშ დოლარი რამდენიმე ბანკში 2.49 ლარი ღირს.
http://www.palitratv.ge
თამაზ მეჭიაური: ლარის გაუფასურებაზე მოქმედებს ის პანიკა, რომელიც მოსახლეობაშია.
„ინტერპრესნიუსი“, 22.01.2016
სინოპტიკოსების ინფორმაციით, 24-26 იანვარს საქართველოს უმეტეს რაიონებში ითოვებს.
„ინტერპრესნიუსი“, 22.01.2016
გუდაური-კობის მონაკვეთზე მისაბმელიანი ტრანსპორტის მოძრაობა აღდგენილია.
„ინტერპრესნიუსი“, 22.01.2016
კახა კალაძე არ გამორიცხავს, რომ რუსეთმა სომხეთისთვის გაზის ირანიდან მიწოდების გადაწყვეტილება საქართველოს ჯიბრზე მიიღოს.
„ინტერპრესნიუსი“, 22.01.2016
იანოშ ჰერმანი: ევროპარლამენტმა აღიარა ის პროგრესი, რასაც საქართველომ მიაღწია.
„ინტერპრესნიუსი“, 22.01.2016
წინამდებარე წერილი სკეპტიციზმითაა გაჟღენთილი
და იმ სამწუხარო რეალობას ასახავს, რომელშიც ჩვენი საზოგადოება იმყოფება. #nbavote Zaza Pachulia
ჯორჯ უაითისადმი წერილში (1786 წლის 13 აგვისტო) თომას
ჯეფერსონი აღნიშნავდა: „ვფიქრობ, რომ მთელს
ჩვენს კოდექსში ყველაზე მნიშვნელოვანი კანონი ისაა, რომელიც ხალხში ცოდნის გავრცელებას
ეხება.“ ამერიკელი განმანათლებლის აზრით, თავისუფლებისა და ბედნიერების შენარჩუნებისათვის
არ არსებობს იმაზე უფრო მყარი საფუძველი, ვიდრე ფართო მასებში ცოდნის გავრცელებაა.
მაგრამ
რას ნიშნავს „ცოდნა“ ჩვენს საზოგადოებაში? ობიექტური ღირებულებების მფლობელად თავის
გამოცხადებას და ამის საფუძველზე ინდივიდების დამოძღვრის ვალდებულებას? პოლიტიკური
პროცესების ღრმა და საფუძვლიან ანალიზს და „ექსპერტული“ მსჯელობების გაკეთების უნარს?
ეკონომიკური ბაზრის ფლუქტუაციების სამომავლო ტენდენციების განჭვრეტას? თუ კიდევ სხვა
რამეს?
თავის ნაშრომში „პოსტმოდერნული მდგომარეობა“
(1979 წ.) ფრანგი ფილოსოფოსი ჟან-ფრანსუა ლიოტარი
(1924-1998 წწ.) ერთმანეთისაგან განასხვავებს „ნარატიულ“ და „მეცნიერულ“ ცოდნას.
ნარატიული ცოდნა ანუ ამბების მოყოლა, თავის შინაგან წესებს ემყარება და ასე ვთქვათ,
თვითკმარ ენობრივ თამაშს წარმოადგენს. რაც შეეხება მეცნიერულ ცოდნას, ის პრეტენზიას
აცხადებს საყოველთაობაზე და საკუთარ თავს ყველა ენობრივ თამაშზე მაღლა მდგომად მიიჩნევს.
მიუხედავად ამისა, საკუთარი სტატუსის ლეგიტიმაციისათვის მეცნიერული ცოდნა სწორედ ნარატივს
მიმართავდა.
ლიოტარის თანახმად, დასავლური ცივილიზაციის თვითცნობიერებას დიდწილად განსაზღვრავდა
ორი „დიდი ნარატივი“: განმანათლებლობის რწმენა პროგრესსა და პოლიტიკურ ემანსიპაციაში
და მეცნიერული გონების რწმენა. ლიოტარის აზრით, ამ ორივე პროექტმა მარცხი განიცადა.
შესაბამისად, პოსტმოდერნულ ეპოქას ლიოტარი განსაზღვრავს, როგორც მეტა-ნარატივების ანუ დიდი თეორიების მიმართ უნდობლობას. დიდი ნარატივის
სიკვდილი ლოკალური ნარატივის გაჩენას მოასწავებს, რომელიც მრავალფეროვნებასა და პლურალიზმს
ეფუძნება.
ფრანგ ფილოსოფოსსა და სოციოლოგს ჟან ბოდრიარს (1929-2007 წწ.) სიმბოლოების/ნიშნების
და რეალობის ურთიერთმიმართების მეტად საინტერესო ანალიზი ეკუთვნის. ბოდრიარი თვლის,
რომ წარსულს ჩაბარდა ის დრო, როდესაც ნიშნები მარტივ და ნათელ მნიშვნელობას გადმოსცემდნენ.
დღეს ფართო მოხმარების პროდუქცია, განსაკუთრებით კი მასმედია, უაღრესად კომპლექსურ
კულტურულ სამყაროს ქმნის, სადაც ნიშნებს, როგორც წესი, მრავალი მნიშვნელობა აქვთ, ან
კიდევ საერთოდ არ გააჩნიათ მყარი, ფიქსირებული მნიშვნელობა. პოსტმოდერნულ
საზოგადოებაში მნიშვნელობას აბუნდოვანებს არა მხოლოდ მრავალი საზრისი, არამედ ის გარემოებაც,
რომ სიმბოლოები უკვე უშუალოდ კონკრეტულ რეალობაზე არ მიუთითებენ. ყველაზე უფრო აშკარად
ეს ტენდენცია სარეკლამო ინდუსტრიაში იგრძნობა. „ეფლის“ სიმბოლოს ფლობა კონკრეტული
პროდუქციის ფლობის სახით უფრო მნიშვნელოვნად ითვლება, ვიდრე თავად „ეფლის“ ტექნოლოგიების
გამოყენება. პოსტმოდერნული საზოგადოება სიმულაციებსა და „იმიჯების“/ნიშნების თამაშზეა
აგებული. სიმულაციურ საზოგადოებაში ადამიანთა იდენტობები, დიდწილად, სიმულაციებზეა
დამოკიდებული.
ტერმინ „ჰიპერრეალობას“
ბოდრიარი იყენებს იმ მდგომარეობის აღსანიშნავად,
როდესაც განსხვავება „რეალობასა“ და მოდელს
ანუ სიმულაციას შორის სრულიად წაშლილია. ჰიპერრეალურ სამყაროში რეალობას სიმულაციები
წარმოადგენენ. ისინი თვით რეალობაზე უფრო რეალურები არიან. ჩვენს თანამედროვე
სამყაროში უამრავი სიმულაცია არსებობს: საფრენი სიმულატორები, ინტერაქტიური ვიდეო-თამაშები,
ვირტუალური რეალობის ტექნოლოგია, IMAX ფილმები, რობოტი ცხოველები, ვირტუალური ვარსკვლავები,
ბარბის თოჯინები, კომპიუტერის მეშვეობით გენერირებული ანიმაციური ფილმები, მუზეუმები,
ზოოპარკები, აკვარიუმები და ა.შ. საფრანგეთსა და იაპონიაში დისნეილენდის ასლებიც კი
არსებობს. ბოდრიარი მიიჩნევს, რომ ამ პროცესში წამყვან როლს ასრულებს მასმედია, რომელსაც
შეუძლია სურათებისა და ნიშნების დაუსრულებელი შექმნა და რეპროდუცირება. ამრიგად,
XX-XXI საუკუნეებში მასმედია სიმულაციების შემქმნელ უდიდეს მანქანას წარმოადგენს. ამის
შედეგად ჩვენი სამყარო თავიდან ბოლომდე ჰიპერრეალური ხდება, რადგან ჩვენ, პირველ რიგში,
სურათებსა და ნიშნებთან გვაქვს კავშირები.
სწორედ აქ მინდა გავიხსენო ფრანგი ისტორიკოსი და კულტურის
მკვლევარი მიშელ დე სერტო (1925-1986 წწ.),
რომელიც თავისი ნაშრომის _ „ყოველდღიურობის გამოგონება“ (ტ.
1) _ მიწურულს რწმენისა
და ცოდნის ურთიერთმიმართების საკითხს განიხილავს. „რწმენა“ აქ უფართოესი აზრით უნდა
გავიგოთ: ის მოიცავს როგორც რელიგიურ რწმენებს, ასევე, რწმენას იმისა, რასაც მედია
გვატყობინებს ანუ რისიც ადამიანებს სჯერათ და ა.შ.
დე სერტოს აზრით,
თანამედროვე მედია საგანთა „დიად დუმილს“ არღვევს. მედიის მეშვეობით „რეალობა ახლა
განუწყვეტლივ საუბრობს“. ახალი ამბები, ინფორმაცია, სტატისტიკა და გამოკითხვები ამის
ნათელი დასტურია. ყველაზე არსებითი აქ ისაა, რომ ეს ყველაფერი რეალობის სახელით ხორციელდება. ნარატივები
იმის შესახებ, რაც სინამდვილეში ხდება; დებატები და დისკუსიები რიცხვებისა და სტატისტიკური
მონაცემების შესახებ _ აი, რა წარმოადგენს ჩვენს ყოველდღიურობას.
დე სერტო მიიჩნევს, რომ ასეთი სახით „მოთხრობილი“
რეალობა მუდმივად გვეუბნება, თუ რისი უნდა გვჯეროდეს და რას უნდა ვაკეთებდეთ. ფაქტები
დათმობებისა და მორჩილებისაკენ გვიბიძგებენ. ამრიგად, სიმულაციების წარმოება ფაქტების
„მორწმუნე“ ადამიანთა წარმოების საშუალებად გვევლინება. „რეალობის ასეთი სახით დამკვიდრება
ჩვენი თანამედროვე დოგმების ყველაზე თვალსაჩინო ფორმას წარმოადგენს“ - აღნიშნავს დე
სერტო.
ასეთ სამყაროში ინფორმაცია „ანონიმურ კოდად“
გვევლინება, რომელიც პოლიტიკურ ორგანიზმს განმსჭვალავს. გათენებიდან დაღამებამდე ინდივიდები
ნარატივების ტყეში დაბორიალობენ. ჩვენი საზოგადოება, დე სერტოს აზრით, „გამეორებად“
საზოგადოებად იქცა სამგვარი აზრით: ის განისაზღვრება გარკვეული ამბებით (მითებით, რომლებსაც
მასმედია ქმნის. მაგალითად, ზოგიერთი პოპულარული თოლქ-შოუ „ჩართული“ და „აქტიური“ საზოგადოების
მითს ქმნის. სინამდვილეში კი ეს აუდიტორია ნემსკავზე წამოგებულ თევზს უფრო ჰგავს), ამ ამბების მოყოლით ანუ მითის რეპროდუცირებით (პოპულარული თოლქ-შოუს ფრაგმენტული
ვიდეო ჩნდება სხვა ვებ-გვერდზე. მაგალითად, „ინტერპრესნიუსის“ გვერდზე, ქვემოთ, სადაც
სხვა ვებ-გვერდების ბმულებია, გუშინ წავაწყდი ვინმე მერსი სულხანიშვილის ფრაზას „ასეთი
ქალი ქალი აღარ არის“) და მათი დაუსრულებელი გამეორებით ანუ ხელახლა მოყოლით (ამ ვიდეოს
გაზიარება და ქ-ნი მერსის ფრაზის კომენტირება სოციალურ ქსელებში).
ყოველივე
ამის შედეგად, დე სერტოს მიხედვით, მოჩვენებითი
რეალობა ნამდვილ რეალობად იქცევა, დღეს ფიქციები ფაქტების სახელით გვესაუბრებიან.
შესაბამისად, იმ ადამიანებს, რომლებზედაც აღნიშნული ფიქციებია მიმართული, მოეთხოვებათ
იმის რწმენა, რასაც ისინი ხედავენ. ის, რასაც ვერ ვხედავთ, არც კი ითვლება არსებულად. რეალურის უხილავობის ძველი დებულება მისი ხილვადობის პოსტულირებით
ჩანაცვლდა: მიიჩნევა, რომ რასაც ვხედავთ (ტელევიზორში, სოციალურ ქსელებში), ის რეალურია
და რაც რეალურია, იმას ვხედავთ კიდეც. ჩვენი თანამედროვე საზოგადოების უდიდეს რწმენას
(და ალბათ, ერთ-ერთ უდიდეს საფრთხესაც) სწორედ ეს რწმენა წარმოადგენს.
„გამეორებადი“ საზოგადოების უმთავრესი
მახასიათებელი ისაა, რომ აღნიშნული რწმენა სხვა ინდივიდების, ჯგუფების და ინფორმაციის
წყაროებს ემყარება („ეს რომ ტყუილი იყოს, ხალხი ამას არ იტყოდა“, „ასე ამბობენ ექსპერტები“,
„სტატისტიკა ამას გვეუბნება“). სწორედ გამეორებაა ის საშუალება, რომლითაც „რეალური“,
„ნამდვილი“ იქმნება: სოციალურ ქსელებში მომხმარებლიდან მომხმარებელზე გაზიარებული სასწაულები,
ფრთიანი ფრაზები, ცხოვრებისეული შეგონებები თუ კომიკური ვიდეოები (მასობრივი გართობის
სახე); მასმედიის ჯიუტი მტკიცება ეკონომიკური წარმატებების შესახებ; საზოგადოებრივი
გამოკითხვები, რომლებიც „ასახავს“ საზოგადოების განწყობას და გვაჯერებს, რომ ამა და
ამ საკითხზე თურმე მართლაც ასე ვფიქრობთ და ა.შ. გამეორების მეშვეობით ადამიანებს სჯერათ
ის, რაც სხვებს სჯერათ, მაგრამ ისე, რომ ხელი არ მიუწვდებათ თავად რწმენის ობიექტზე
(სავარჯიშო: რა შეიძლება ვირწმუნოთ, როგორც ნამდვილი, ეპიგრაფში მოცემული დებულებებიდან?
:-)
რა
შეიძლება ითქვას ზემოთქმულის საფუძველზე? 2003 წლის შემდეგ მასმედიის გავლენა ჩვენს
საზოგადოებაზე განუხრელად იზრდება. 2005 წლიდან კიდევ უფრო გაიზარდა სოციალური ქსელების
მომხმარებელთა რიცხვი და შესაბამისად, სოციალური ქსელების ზეგავლენა ცალკეულ ინდივიდებსა
თუ ჯგუფებზე. დიდი ალბათობით, მომდევნო წლებში ეს გავლენა კიდევ უფრო საგრძნობი გახდება.
ჩვენი საზოგადოება გამეორებად საზოგადოებად იქცა, სადაც ჰიპერრეალობაა გაბატონებული,
მაგრამ სადაც დიდი ნარატივები კვლავაც ცოცხლობენ
რატომ ვუწოდე წერილის დასაწყისში ამ რეალობას
„სამწუხარო“? განა ცუდია ის, რომ საქართველოში და მის ფარგლებს გარეთ ძალიან ბევრი
ადამიანი წერდა #nbavote Zaza Pachulia-ს? განა სამწუხაროა
ის, რომ ამ ადამიანებიდან ზოგიერთს ჰგონია, რომ ეს ერის შეკავშირების მაჩვენებელია? რა
არის ცუდი საზოგადოებრივ გამოკითხვებში? ბოლოს და ბოლოს, ისინი ხომ მეცნიერულ მეთოდებს
ემყარებიან. დაბოლოს, თავად ამ წერილის ავტორსაც (უამრავი სხვა მომხმარებლის მსგავსად)
ხომ გაუცინია ქსელში გავრცელებულ სხვადასხვა ვიდეოსა თუ პოსტზე? მაშინ რატომ უნდა შევაფასოთ არსებული რეალობა, როგორც
„სამწუხარო“?
ვფიქრობ, რომ საკითხი (ისევე როგორც ბევრ
სხვა შემთხვევაში) გაცილებით უფრო ღრმაა, ვიდრე ეს ერთი შეხედვით ჩანს. ყველაზე დიდი
საფრთხე, რაც, ჩემი აზრით, „გამეორებად“ საზოგადოებას ახასიათებს, მოქმედებისადმი ნების შესუსტებაა. ინდივიდები,
მოქმედების ნაცვლად, ხშირად მხოლოდ წერენ
და ასე გამოხატავენ მოქმედებასა და აღშფოთებას, მოწონებასა და პროტესტს. ისინი აზიარებენ,
პოსტავენ, „ალაიქებენ“ და ხელს უწყობენ ჰიპერრეალობის პროდუცირებას საკუთარი თავის
ჰიპერრეალობაში ჩართვით, მაგრამ ამით ისინი, ასევე, ხელს უწყობენ არსებული ეკონომიკური წარმოების წესის
პირობების რეპროდუცირებას, რომელიც ჩაგვრასა და დომინირებაზეა დამყარებული. პოლიტიკური
ელიტები, რომლებიც უკვე კარგად არიან გაწაფული ინფორმაციულ ეკონომიკასა და პოლიტიკაში,
ამას თავიანთი ჰეგემონიის შესანარჩუნებლად
იყენებენ (ფართო მასებში ცოდნის გავრცელების ჯეფერსონისეული მოდელი დღეს აშკარად არაა
საკმარისი). თუკი აგორის დემოკრატია „ფეისბუქისა“ და „თვითერის“ დემოკრატიით ჩანაცვლდა,
ეს დემოკრატიის შესუსტებას და ელიტების თვითნებობის გაძლიერებას გამოიწვევს. შესაბამისად,
ჩვენს საზოგადოებას სჭირდება რეალური, მატერიალური
ადგილები აგორული დემოკრატიის დასამკვიდრებლად (როგორც ამას ჯერ კიდევ ჩვენს მეორე
დამოუკიდებლობამდე მ. მამარდაშვილი მიუთითებდა) + ინტერნეტ-დემოკრატია იმისათვის,
რათა ჩვენი დემოკრატია გავაძლიეროთ. დასავლურ საზოგადოებებში ეს ორი ტიპის დემოკრატია
ხელიხელჩაკიდებულია და ერთმანეთს აძლიერებს. თუკი ჩვენ დემოკრატიის ეს ორი ტიპი განვაცალკევეთ
და მოქალაქეთა შორის არსებულ რეალურ ურთიერთობებს ჩვენს ონლაინ-იდენტობებს შორის არსებული
ურთიერთობები ვამჯობინეთ, მაშინ ძირს გამოვუთხრით სამოქალაქო საზოგადოებას და ყოველივე
იმას, რასაც ჯანსაღი დემოკრატია და შეგნებულ მოქალაქეთა ურთიერთპასუხისმგებლობით განმსჭვალული
ცხოვრება ეწოდება.
